Schrijven gaat (meestal) niet vanzelf. En of je nou een geoefende tekstenmaker bent of het ‘erbij’ doet, het helpt als je goed beslagen ten ijs komt. Een van de belangrijkste hulpmiddelen bij het maken van een tekst is het schrijfplan.
Vergelijk het met een bouwwerk. Daar begin je ook niet zomaar mee. Je zult eerst moeten bepalen waar het gebouw voor dient, wat de afmetingen zijn en welke materialen en gereedschappen je voor je klus nodig hebt. Daarna maak je een gedetailleerd ontwerp en zorg je dat alle benodigdheden onder handbereik zijn. Pas dan begint het echte bouwen.
Met teksten is het net zo. Het daadwerkelijke schrijven is ‘slechts’ onderdeel van een grotere verzameling activiteiten die samen zorgen dat er een tekst komt. Je moet bijvoorbeeld van tevoren beslissen wat je met je tekst wilt. Ook moet je bedenken wat je centrale onderwerp is, welke deelonderwerpen er zijn, hoe je je verhaal wilt opbouwen en meer. Op basis van dit soort elementen maak je je schrijfplan, het belangrijke grondwerk voor je verhaal.
Het schrijfplan
De start van zo’n schrijfplan kan er globaal zo uit zien:
- Waar gaat je tekst over? Wat is het belangrijkste onderwerp? En wat zijn er voor deelonderwerpen? Kortom: hoofd- en bijzaken.
- Welk doel heb je met je tekst voor ogen? Wil je overtuigen, iets verkopen, de lezer overhalen, wil je iets beweren of uitleggen, of wil je misschien de aandacht op iets vestigen?
- Wat voor type tekst moet het worden? Een blog of een verkoopmailing, een persbericht of een zakelijke brief? Immers: de ene tekst is de andere niet.
- Wie is jouw lezer? Een vakgenoot, een klant, man of vrouw? Probeer een duidelijk beeld te hebben van degene voor wie je schrijft.
Structuur
Als je dit soort vragen hebt beantwoord, kun je nadenken over de structuur van je tekst: kop, inleiding, alinea’s (middendeel), afsluiting (einde). Misschien heb je al een aandachttrekkende kop als werktitel of kun je de essentie van je verhaal in een paar zinnen weergeven; in dat geval heb je al een basis voor de inleiding om je onderwerp te introduceren.
Deelonderwerpen
Noteer vervolgens waar je bepaalde deelonderwerpen in de tekst wilt behandelen en in welke volgorde. Geef uitleg waar nodig (weet jij wat je lezer weet?) en verdeel de deelonderwerpen logisch over de alinea’s. Denk ook alvast aan tussenkopjes, verbindende zinnen en verwijzingen (hyperlinks?).
De afsluiting
Bedenk ten slotte hoe je je verhaal wilt afsluiten: is er een conclusie, wil je dat je lezer in actie komt, wil je uitdagen tot een reactie? Bedenk ook dat je lezer met een goed gevoel aan het eind van je verhaal wil komen: een nieuw inzicht, een enthousiaste impuls of een glimlach.
In de steigers
Moet je volgens een bepaald schema aan je schrijfplan werken, of in een voorgeschreven volgorde? Niet per se. Het uitgangspunt is dat je alles in kaart brengt en daarna gaat rangschikken waar nodig. Werk met losse blaadjes, gele memostickers, whiteboard, desnoods met schaar, lijm en papier. Net hoe je dat zelf wilt. Schrijf ongehinderd in klad, gebruik je eigen woorden, noteer begrippen of termen in de kantlijn, werk met een notitieblok of je laptop … alles kan. Zolang je maar toewerkt naar een uiteindelijke opzet. Daarmee zet je je verhaal in de steigers (en kun je achteraf controleren of je je aan je plan hebt gehouden).
Onmisbare houvast
Met deze aanpak vormt je schrijfplan een onmisbare houvast, je baken in de branding als je eenmaal gaat schrijven. Het zorgt ervoor dat je op je route blijft, dat je geen essentiële informatie vergeet en bovenal: dat je van tijd tot tijd rustig even een pauze kunt nemen zonder dat je ‘eruit raakt’. Ook lekker.
Misschien wel een van de meest interessante effecten bij het maken van je schrijfplan is ten slotte dat je al nadenkend, noterend en schuivend je verhaal al in grote lijnen laat ontstaan. Er schiet je een mooie kop te binnen, je bedenkt een beeldende omschrijving of een pakkende vergelijking. Heb je je schrijfplan eenmaal klaar, dan hoef je alleen nog maar te …schrijven!
Zelf pakkende teksten leren maken? Dan is een individuele schrijftraining of –coaching een verhelderende ervaring!