Een ongeluk zit in een klein hoekje. Ook bij teksten. Even niet opletten, en ja hoor: daar ga je. Gelukkig telt een gewaarschuwd mens voor twee. Kijk al schrijvend uit waar je loopt en je ziet deze tekstuele bananenschillen al van kilometers afstand.
Veel tik- en spelfouten worden snel gesignaleerd dankzij de spellingcontrole. Dat is dus winst. Al die woordjes waar je gemakkelijk op onderuit gaat bij een dictee, krijgen een waarschuwend rood slingertje: onmiddelijk, faillisement, accomodatie… wie de fouten in deze woorden niet zelf automatisch ziet, krijgt een seintje op z’n beeldscherm. Dus daar zullen we hier niet over hebben.
Spellingchecker
Maar er zijn ook woorden en andere tekstuele bananenschillen die de spellingchecker niet registreert. Bijvoorbeeld omdat het woord op zichzelf niet fout is, maar de toepassing ervan wel. Althans, op die plek of in die context. En over zulke woorden, zinsneden en andere verschijnselen gaat het hier. Een greep uit taalglibbers die ik regelmatig tegenkom.
- ‘Bedoeld’ in plaats van ‘bedoelt’ (of andersom) – en hetzelfde geldt voor ‘gebeurd’/’gebeurt’, ‘verdiend’/’verdient’ en nog een hele serie van dit soort vergissingen. Vergelijk: ‘Hij bedoelt het goed’ en ‘hij heeft het goed bedoeld’. Als je hiermee moeite hebt, is het goed om nog eens de regels op te frissen van ‘stam+t’ in de tegenwoordige tijd. Als het eindigt op ‘d’ is het een voltooid deelwoord (verleden tijd). Zijn er dan geen voltooide deelwoorden die eindigen op ’t’? Ja zeker wel, en dat heeft dan weer te maken met werkwoorden waarvan de stam eindigt op een letter uit ’t kofschip. Een opfrislesje vind je hier.
- ‘Continue’ in plaats van ‘continu’ – misschien heb je ergens in de verte het woordbeeld van ’tenue’ als stoorzender, maar ‘de markt verandert continu’ is toch echt zonder ‘e’ (en ‘verandert’ is hier met een ’t’ en geen ‘d’). ‘Continue’ bestaat wel, maar dan in een zin als ‘dat is voor ons een continue uitdaging’.
- ‘Ten alle tijden’ in plaats van ’te allen tijde’ – mooi klinkende, ouderwetse ‘staande’ uitdrukkingen bevatten vaak nog naamvallen; in het hedendaagse taalgebruik zijn die naamvallen zo goed als verdwenen, vandaar dat we er niet veel handigheid meer in hebben. ‘Ten enenmale’, ’ten faveure van’: dat soort uitdrukkingen gaan daarom snel fout. Dus schrijf – tenzij je handig bent met oude naamvallen – te allen tijde voor de zekerheid maar liever als ‘altijd’. Hier vind je een fraaie ijst van staande uitdrukkingen met een antiek tintje.
- ‘Pallet’ in plaats van ‘palet’ – goederen vervoer je op een pallet; een schilder gebruikt een palet. Wil je vertellen dat je bedrijf een grote keuze aan mogelijkheden biedt, gebruik dan de metafoor van een palet en niet van een pallet.
En nu we het er toch over hebben:
- ‘Goederen vervoer’ in plaats van ‘goederenvervoer’ – onder invloed van het Engels zien we steeds meer spaties in het Nederlands verschijnen. Maar veel woorden schrijf je vaker aan elkaar dan je denkt: voetbalcompetitie, consumentenonderzoek, arrestatiebevel.
- ‘Ik besef me’ in plaats van ‘ik besef’, of ‘hij focust zich op’ in plaats van ‘hij focust op’. Het is een contaminatie van wel- en niet-wederkerige werkwoorden. Je kunt wel zeggen: ‘ik realiseer me’, of ‘ik richt me op’.
Blijf uitkijken!
Hebben we hiermee alle tekstuele bananenschillen gehad? Zeker niet. Teksten wemelen vaak van de geniepige afstapjes en glibberige treetjes waar je gemakkelijk op onderuit gaat, ook als de spellingchecker het sein ‘veilig’ geeft. Alle reden dus om goed uit te kijken. En o ja, mocht u het willen weten: dankzij die spellingchecker heb ik in ieder geval alvast vier tik- en schrijffouten uit dit stukje gevist voordat ik het publiceerde. Wie er nog meer ziet, mag het zeggen!